Kedileri İnsanlar mı Evrimleştirdi?

Kedilerin evrimi ile ilgili anlaşılması gereken ilk şey şu; genellikle biz kediler ve köpekleri birbiri ile kıyaslamayı çok seviyoruz, halbuki kediler ve köpeklerin tarihi ile köpeklerin tarihi aslında birbirinden apayrı iki konu. Köpeklerin evriminde insanların doğrudan bir rolü var, insanlar vahşi kurtları belirli özelliklere sahip olanlarını seçmek sureti ile onlara yapay seçilim uygulayarak evrimlerine yön vermiştir.

Ancak kedilerin evriminde böyle bir durum yok. Kedigillerden leoparları vb. seçip kedileri üretmedik. Kurtlardan doğrudan evcil köpekleri evcilleştirdik ama kedilerin evriminde vahşi kedilerden bilinçli olarak veya bilinçsiz olarak da olsa yapılmış bir seçilim yok. Hatta kedilerin evrimi üzerine uzmanlaşan evrimsel biyologlar kedilerin kendi kendilerine evcilleşmiş türler olduğunu belirtir.
Öncelikle şunu anlamak gerekli, evcil kedilerimizin ataları olan vahşi kediler ya da yaban kedileri aslında evcil kedilerden çok farklı görünüme sahip olan hayvanlar değiller.

Mesela bir gri kurt yani evcil köpeklerin atası olan bir kurt belli başlı özellikleri ile köpeklere benziyor, fakat davranışsal olarak veya vahşilik düzeyi bakımından çok farklı bir noktada. Evcil kedilerin atası olan yaban kedilerine baktığımızda ise bu iki canlı arasında çok daha büyük bir benzerlik olduğunu görebiliyoruz. Çünkü evcil kediler çok spesifik özelliklerine göre insanlar tarafından seçilip de evrimlerine yön verilmiş türler değiller.

Kedilerin Evrimi Nasıl Oldu?

Bunun tarihi daha ziyade antik mısır zamanlarına kadar takip edilebiliyor, hatta muhtemelen ondan daha öncesi de var ama özellikle yerleşik yaşama geçilmesiyle tarımın başlamasından sonraki bu noktada köpekler çoktan evcilleştirilmişti.

Bu tarihlerde insanlar ambarlar inşa ediyorlardı, besinlerini depo etmek suretiyle ve bu ambarlara fareler dadanıyor, fareler kolay besin olarak gördükleri ambarlara girince peşlerinden de vahşi kediler geliyor ve bu vahşi kediler insanlar ile ilk defa bu şekilde insanlarla ciddi manada etkileşime geçiyor.

İnsanlar elbette kedilerden hoş gördüklerini beslemiş olabilirler, onlara belli bir yapay seçilim baskısı uygulamış olabilirler, fakat köpekler kadar sıkı sıkıya bir ilişki oluşmadığını görüyoruz. Dolayısıyla kediler üzerinde köpekler kadar yoğun bir seçilim baskısı olmadığını görüyoruz bunun da en net genetik davranışsal ispatı ise şu; günümüzdeki evcil kedilerin %85 kadarı vahşi ataları ile çiftleşebilmeye devam ediyor. Henüz aralarında o kadar köklü bir ayrışma yaşanmış değil bunca binlerce yıldan sonra ama evcil köpeklerin bir çoğu vahşi kurtlar ile çiftleşememekte bu gerek davranışsal gerek ise mekanik nedenler ile yani penis ve vajina arasındaki uyumsuzluktan dolayı çeşitli izolasyon farklılıkları mevcut, fakat kedilerde bu çok daha kısıtlı.

Bu da oldukça anlaşılır her ne kadar evlerimizde evcil kedilere bakmaya alışık olsak da evcil kedi dediğimiz türün doğal yaşam alanı hala vahşi doğa ile çok iç içe bu yüzden kediler dışarıya çıkmayı ve avlanmayı çokça severler. Köpeklerde ise bir çok köpekte o şekilde av peşinde koşma gibi bir güdüye rastlamıyoruz eğer onun için seçilmedi ise av köpeği olacak cinste.

İşte bunun en önemli çıkarımı şu; eğer kedilerin davranışlarını bizimle etkileşimlerini anlamak istiyor isek, bu evrim tarihinden dayanak almamız gerekiyor. Yoksa kedilerin çeşitli davranışlarını anlamlandırmak adına çok hatalı yorumlarda bulunabiliriz. Bu sebepler doğrultusunda kedi ve köpeklerin birbirinden oldukça farklı evrimsel süreçler izlediği ve insanların doğrudan evrimlerine etki etmiş olması söz konusu değil.